AYYÂŞÎ

العيّاشي

Ebû Sâlim Abdullah b. Muhammed b. Ebî Bekr es-Sicilmâsî el-Ayyâşî (ö. 1090/1679)

Faslı mutasavvıf, muhaddis ve fakih.

1037’de (1628) Fas’ta doğdu. Sicilmâse havzasının Büyük Sahra sınırı bölgesinde yaşayan Ayt Ayyâş (Ayyâşoğulları) adlı bir Berberî kabilesine mensuptur. Önce babasından ve kardeşinden, sonra da Ebû Zeyd İbnü’l-Kadî ve Abdülkadir el-Fâsî gibi memleketinin tanınmış âlimlerinden ilim tahsil etti. Daha sonra Mısır’a giderek orada Ali el-Uchûrî, Şehâbeddin el-Hafâcî, Abdülkadir el-Mahallî’nin derslerine devam etti. Mekke ve Medine’yi üç defa ziyaret etti. er-Rihletü’l-Ayyâşiyye adlı eserini son olarak Medine’de bulunduğu sırada yazdı. Ayrıca burada hadis dersleri verdi. Ebû İshak İbrâhim eş-Şehrezûrî’ye intisap etti. Elli üç yaşında 10 Zilkade 1090’da (13 Aralık 1679) vebadan öldü.

Eserleri. 1. er-Rihletü’l-ǾAyyâşiyye (III, Fas 1306, 1318; Rabat 1977). Asıl adı Mâǿü’l-mevâǿid olan eser Fas ile Mekke arasındaki kervan yolunu, o bölgede yaşayan halkın örf ve âdetlerini, âlim ve sûfîlerini anlatır. Eser ayrıca Muktetafât min Rihleti’l-ǾAyyâşî adıyla kısaltılarak neşredilmiştir (Riyad 1984). 2. Tenbîhü’l-himemi’l-Ǿaliyye Ǿale’z-zühd fi’d-dünya’l-fâniyye. 3. el-Hükm bi’l-Ǿadl ve’l-insâfi’d-dâfiǾ. 4. en-Nûrü’l-bâsim fî cümleti min kelâmi Ebî Sâlim. Oğlu Hamza tarafından derlenen şiirleri. 5. İktifa’l-âsâr baǾde zihâbi ehli’l-âsâr. 6. İtĥâfü’l-ahillâǿ bi-esânîdi’l-ecillâǿ. Hocalarının ve bazı âlimlerin biyografilerini ihtiva eden son iki kitabın aynı eser olduğu söylenmektedir. Ayrıca bey‘* hakkında daha sonra şerhettiği fıkha dair manzum bir risâlesi de vardır.

BİBLİYOGRAFYA:

Ayyâşî, er-Rihletü’l-ǾAyyâşiyye, Rabat 1977, III; Muktetafât min Rihleti’l-ǾAyyâşî, Riyad 1984; Zebîdî, İtĥâfü’l-asfiyâǿ, s. 228; Cebertî, ǾAcâǿibü’l-âsâr, I, 115; Muhammed Mahlûf, Şeceretü’n-nûri’z-zekiyye, Kahire 1349, I, 314; Brockelmann, GAL, II, 616; Suppl., II, 711; Abdülhay el-Kettânî, Fihrisü’l-fehâris, I, 168-169; II, 832-835; Mohammed ben Cheneb, “Ayyâşî”, İA, II, 79-80; a.mlf. - [Ch. Pellat], “al-ǾAyyāshı”, EI² (İng.), I, 795.

Hasan Kâmil Yılmaz