ARABAN
عربان
Türk mûsikisinde bir makam.
İki değişik dizisi olduğu için iki şekilde tarif edilir: 1. Nevâ perdesi üzerindeki bayâti makamı seyrine uşşak dörtlüsü, 2. Nevâ perdesi üzerindeki hicaz beşlisine uşşak dörtlüsü ilâvesinden meydana gelir. Her iki dizinin de güçlüleri gerdâniye ve nevâ perdeleri, durağı dügâh perdesidir. Seyri inicidir.
Araban makamı dizileriAraban makamı Türk mûsikisinde az kullanılmıştır. İkinci tür arabanla dizisi aynı, fakat seyri değişik olan karcığar makamı ile bayâti-araban ve arabankürdî birleşik makamları ise arabandan çok daha fazla kullanılmışlardır. Araban makamının her iki dizisine örnek olarak Neyzen İsmâil Dede’nin ağır düyek usulünde, Kâtib Çelebi’nin berefşan usulündeki peşrevleriyle Ahmed Avni Konuk Bey’in lenk fahte usulündeki “Ey nev-nihâl-i işve aşkınla kârım efgân” mısraı ile başlayan nakış ikinci bestesi gösterilebilir.
BİBLİYOGRAFYA:
Hızır Ağa, Tefhîmü’l-makamât fî tevlîdi’n-nağamât, TSMK, Hazine, nr. 1793, vr. 16ª; Abdülbâkı Nâsır Dede, Tedkîk ü Tahkîk, Süleymaniye Ktp., Nâfiz Paşa, nr. 1242/1, vr. 21b; H. Sadettin Arel, Türk Musikisi Nazariyatı Dersleri, İstanbul 1963, s. 93; M. Ekrem Karadeniz, Türk Mûsikîsinin Nazariye ve Esasları, Ankara 1983, s. 101-102, 367-370.
Cinuçen Tanrıkorur