ÂMİR b. TUFEYL
عامر بن الطفيل
Ebû Alî Âmir b. Tufeyl b. Mâlik el-Ca‘ferî el-Âmirî (ö. 11/632)
Hz. Peygamber tarafından Âmir b. Sa‘saa kabilesine gönderilen irşad heyetini Bi’rimaûne’de pusuya düşürerek katleden grubun başı, tanınmış Arap şairi.
Âmir b. Sa‘saa kabilesinin Ca‘fer b. Kilâb boyuna mensuptur. Necid bölgesinde 553 yılında doğdu. Gençlik yıllarından itibaren katıldığı savaşlarda cesaret ve yiğitliğiyle tanındı. Benî Âmir b. Sa‘saa kabilesinin reisi olan amcası Ebû Berâ Medine’ye giderek Hz. Peygamber’den, İslâmiyet’i öğretmek üzere ashaptan bazılarını kabilesine göndermesini istedi. Hz. Peygamber Necid halkının irşad heyetine bir zarar vermesinden endişe ettiğini söyleyince Ebû Berâ onları himaye edeceğine söz verdi. Bunun üzerine görevlendirilen tebliğ ve irşad heyeti, Bi’rimaûne’de Süleymoğulları tarafından desteklenen Âmir b. Tufeyl’in düzenlediği bir baskın sonunda haince öldürüldü (4/625). Âmir b. Tufeyl’in, yerde yatan şehidlerden Âmir b. Füheyre’yi göstererek onun öldükten sonra gökyüzüne doğru yükseldiğini, daha sonra yere indiğini söylediği rivayet edilir (bk. Buhârî, “Megazî”, 28). Âmir buna rağmen İslâmiyet’i kabul etmedi. Ebû Berâ’nın oğlu Rebîa, babasının himaye edeceğine söz vermesine rağmen heyetteki müslümanları şehid eden Âmir b. Tufeyl’i öldürmek istediyse de buna muvaffak olamadı.
Âmir b. Tufeyl amcası Ebû Berâ’nın ölümü üzerine kabilenin reisi oldu (4/625). Tebük Seferi’nden sonra Medine’ye gelen Benî Âmir b. Sa‘saa heyeti arasında o da vardı. Hz. Peygamber müslüman olmasını teklif edince Âmir, “Müslüman olursam bana ne vereceksin?” diye sordu. Hz. Peygamber, “Müslümanların faydalandıklarından sen de faydalanacak, onların mükellef tutuldukları şeylerden sen de sorumlu olacaksın” dedi. Bunun üzerine Âmir, müslüman olması karşılığında iktidara ortak olmayı veya ondan sonra idarenin kendisine intikalini, kabul edilmemesi halinde ise hücuma geçeceğini söyleyerek Resûlullah’ı tehdit etti. Esasen Medine’ye gelmekteki asıl maksadı da Hz. Peygamber’e suikastte bulunmaktı. Bunu başaramayınca kin ve öfkeyle oradan ayrıldı ve yolda boynunda çıkan bir çıban yüzünden öldü.
Bir savaş sırasında gözlerinden birini kaybeden Âmir b. Tufeyl, cesareti yanında cömertliği ve şairliğiyle de meşhurdur. Şiirlerinden bir kısmı toplanarak bir divan halinde yayımlanmıştır: The Dıwans of ǾAbıd İbn al-Abras and ǾAmir İbn al-Tufail (nşr. Sir Charles Lyall), Leiden-London 1913; Dîvânü ǾÂmir b. et-Tufeyl (nşr. Kerem el-Büstânî), Beyrut 1959, 1963.
BİBLİYOGRAFYA:
Buhârî, “Megazî”, 28; Vâkıdî, el-Megazî, I, 347-349, 351, 352; İbn Hişâm, es-Sîre, III, 184-188; IV, 567-569; İbn Sa‘d, et-Tabakat, I, 310-311; II, 52-54; Taberî, Târîħ (Ebü’l-Fazl), II, 546-551; III, 144-145; İbnü’l-Esîr, Üsdü’l-gabe, III, 127; a.mlf., el-Kâmil, I, 633-634, 642-643, 647; İbn Hacer, el-İsâbe, III, 125; Brockelmann, GAL Suppl., I, 57; Sezgin, GAS, II, 244-245; Afif Abdurrahman, MuǾcemü’ş-şuǾarâǿ, Beyrut 1403/1983, s. 188; Ömer Ferrûh, Târîhu’l-edeb, I, 219-221; Ömer Rıza, “Âmir b. et-Tufeyl”, İTA, I, 422-423; A. Haffner, “Âmir”, İA, I, 408; W. Caskel, “ǾAmir b. al-Tufayl”, EI² (Fr.), I, 455.
Ahmet Önkal