ALİ ÜSKÜDÂRÎ
XVIII. yüzyılın ilk yarısında yaşayan Osmanlı müzehhibi ve lake ustası.
Doğum ve ölüm tarihleri belli değildir. Müstakimzâde, onun Hacı Yûsuf-i Mısrî’nin öğrencisi olduğunu ve XVIII. yüzyılın tanınmış hattatlarından Yedikuleli Seyyid Abdullah’ın yazdığı mushafların tezhibini yaptığını ve saz yazma vadisinde (bk. TEZHİP) “sânî-i Şah Kulı” olduğunu kaydeder (bk. Tuhfe, s. 271). Tezhiplerinde, XVI. yüzyılın ilk yarısında saray nakkaşhanesinde çalışmış olan ressam Şah Kulı’nın Osmanlı süsleme sanatına kazandırdığı motifleri severek ve titizlikle işlemiştir. Onun imzasını taşıyan tezhiplerle lake (rugan) tekniğindeki cilt kapakları, yazı altlıkları, yazı çekmeceleri, yazı kuburları (bk. KALEMDAN) ve yaylar 1723-1761 yılları arasına rastlayan tarihleri taşımaktadır. Topkapı Sarayı Arşivi’nde muhafaza edilen ehl-i hiref* defterlerindeki 1143-1144 (1731-1732) yıllarına ait masraf kayıtlarından sanatçının saray için çalıştığı anlaşılmaktadır. Eserleri Topkapı Sarayı Müzesi, Türk ve İslâm Eserleri Müzesi, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi ile yurt içinde ve dışında çeşitli koleksiyonlarda korunmaktadır. İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi’nde bulunan ve cönk tarzında şarkı makamlarını toplayan bir mecmuada da (TY, nr. 5650) Batı etkisini yansıtan realist çiçek resimleri yer almaktadır.
BİBLİYOGRAFYA:
Müstakimzâde, Tuhfe, s. 271; Rıfkı Melül Meriç, Türk Nakış Sanatı Tarihi Araştırmaları, Ankara 1953, I, 63, 64; Süheyl Ünver, Müzehhip ve Çiçek Ressamı Üsküdarlı Ali, İstanbul 1954; Kemâl Çığ, “18. Asır Lâke Tezhibcilerinden Ali al-Üsküdarî”, Türk Tarih Arkeologya ve Etnografya Dergisi, sy. 5, İstanbul 1949, s. 193-198; Haydar Yağmurlu, “Tezhip San’atı Hakkında Genel Açıklamalar ve Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesinde İmzalı Eserleri Bulunan Tezhip Ustaları”, Türk Etnografya Dergisi, sy. 3, İstanbul 1973, s. 79-114.
Filiz Çağman