ALİ b. MÜŞEYMEŞ
علي بن مشيمش
Beylikler döneminde Anadolu’da eser veren bir mimar.
XIV. yüzyılın ikinci yarısında yaşamıştır; doğum ve ölüm tarihleri bilinmemektedir. Adına, Selçuk’taki Aydınoğulları dönemine ait Îsâ Bey Camii’nin 777 (1375) tarihli kitâbesinde rastlanmaktadır. Bu kitâbede geçen Dımaşkī nisbesinden Şamlı olduğu anlaşılan Ali b. Müşeymeş, ilk olarak Şam Emeviyye Camii’nde ortaya çıkan ve daha sonra Diyarbakır Ulucamii ile Güneydoğu Anadolu’daki bazı Artuklu camilerinde devam eden plan şemasını, XIV. yüzyılın sonlarına doğru Batı Anadolu’da yeniden uygulama alanına çıkarmıştır. Bu çalışmasında, ayrıntılara girildiğinde daha da iyi görülebilen, çeşitli tesirlere getirdiği ustaca yorumuyla orijinal bir eser ortaya koymuştur. Bu durum onun, Türk ve İslâm mimarilerini iyi incelemesinden gelen köklü bir mimarlık kültürüne sahip olduğunu göstermektedir.
Kitâbe tarihi 820 (1417) olan Merzifon’daki Çelebi Mehmed Medresesi ile Amasya’daki Bayezid Paşa Camii’ni (822/1419) yapan mimar Ebû Bekir b. Muhammed b. Hamza el-Müşeymeş ve Ankara’daki Karacabey Külliyesi’ni (848/1444) yapan Sinâneddin Ahmed b. Ebû Bekir el-Müşeymeş de aynı mimar ailesinden gelmektedirler. Ayrıca Îsâ Bey Camii’nde Ali b. Müşeymeş ile beraber çalışan ve onunla aynı nisbeyi taşıyan, mihrapta ismi kayıtlı Ali b. Dâvûd ed-Dımaşkī’nin de Ali b. Müşeymeş’in akrabası olması kuvvetle muhtemeldir. Usta-çırak düzeniyle kendi içinde mimar yetiştiren bu aileden, yapı kitâbelerinde adlarına rastlanmayan başka sanatkârların da çıkmış olması mümkündür.
BİBLİYOGRAFYA:
Ch. Texier, Asie Mineure, Paris 1862, s. 311; L. A. Mayer, Islamic Architects and Their Works, Genève 1956, s. 54; Zeki Sönmez, Başlangıçtan XVI. Yüzyıla Kadar Anadolu’daki İslâm ve Türk Devri Yapılarında Çalışan Sanatkârlar (doktora tezi, 1981), İÜ Ed. Fak., s. 239-243; K. Otto-Dorn, “Die İsa Bey Moschee in Ephesus”, Istanbuler Forschungen, XVII, Berlin 1950, s. 115-132.
Zeki Sönmez