AHBÂR MECMÛA
أخبار مجموعة
Endülüs tarihiyle ilgili müellifi bilinmeyen bir eser.
Endülüs Emevî Halifesi III. Abdurrahman zamanında yazılmış olan eserin tam adı şöyledir: Ahbârun mecmûatun fî fethi’l-Endelüs ve zikri men veliyehâ mine’l-ümerâ ilâ duhûli Abdirrahmân b. Muâviye ve tegallübihî aleyhâ ve mülkihî fîhâ hüve ve veledühû ve’l-hurûbi’l-kâine fî zâlike beynehüm. Eserde Târık b. Ziyâd’ın İspanya’ya geçişinden (92/711) başlayarak III. Abdurrahman devri (912-961) sonuna kadar meydana gelen olaylardan zaman zaman menkıbe ve şiirlere de yer verilerek bahsedilmektedir. İlk valiler döneminde meydana gelen olaylar, iç karışıklıklar ve I. Abdurrahman devri hakkında ayrıntılı bilgi verildiği halde, I. Hişâm ile III. Abdurrahman devri arasındaki olaylara kısaca temas edilmiştir. İbn Hayyân’ın el-Muktebes min enbâi ehli’l-Endelüs adlı eserinin büyük bir kısmının bulunmasından sonra belge değerini kaybeden Ahbâr mecmûa, ilk kaynaklardan özellikle Îsâ b. Ahmed er-Râzî’nin Kitâbü’l-Huccâb li’l-hulefâ bi’l-Endelüs’ünden ve diğer bazı eserlerden büyük çapta iktibasları ihtiva etmektedir. Ancak müellif söz konusu bilgileri kimden veya hangi kaynaktan aldığını belirtmemiş, olayları zaman zaman “kale” (dedi) diyerek anlatmıştır. Eserin IV. (X.) yüzyıl Endülüs tarihçilerinden İbnü’l-Kutiyye’nin Târîhu iftitâhi’l-Endelüs, İbn Abdürabbih’in, el-İkdü’l-ferîd adlı eserleriyle bazı ortak noktaları bulunmakla beraber ayrıldıkları hususlar daha çoktur. Bu bakımdan Ahbâr mecmûa müellifinin bu eserleri kaynak olarak kullanmadığı, bununla beraber adı geçen müelliflerle çağdaş olduğu veya onlara yakın bir dönemde yaşadığı ve muhtemelen aynı kaynaklardan istifade ettikleri öne sürülebilir. Ayrıca yukarıda işaret edildiği gibi “kale” kelimesini kullanması dikkate alınarak müellifin daha çok şifahî rivayetlere dayandığı söylenebilir. Ahbâr mecmûa’nın Bibliothèque Nationale’deki tek nüshası ilk defa E. Lafuentey Alcantara tarafından İspanyolca tercümesiyle birlikte neşredilmiştir (Madrid 1867). Eserin İbrâhim el-Ebyârî tarafından hazırlanan metni, hicrî XV. yüzyıla armağan olarak yayımlanmıştır (Kahire 1401/1981).
BİBLİYOGRAFYA:
Ahbâr Mecmûa (nşr. İbrâhim el-Ebyârî), Kahire 1401/1981, Mukaddime, s. 5-12; Brockelmann, GAL Suppl., I, 231-232; Sánchez Albornoz, “el-Ajbar maymua”, Cuestiones historiograàficas que suscita, Buenos Aires 1944; C. F. Seybold, “Ahbâr Mecmua”, İA, I, 155-156; E. Lévi-Provençal, “Emevîler”, İA, IV, 257; a.mlf., “Akhbar Madjmuaga”, EI² (İng.), I, 320-321.
Ahmet Ağırakça