ABDÜRRAHİM TİRSÎ
(ö. 926/1520)
Kadiriyye tarikatına bağlı Eşrefiyye kolunun ikinci pîri, mutasavvıf-şair ve mûsikişinas.
İznik yakınlarındaki Tirse köyünde doğdu. Aynı köyde imamlık yapan babası Bayezid Fakih’in Bolulu İsfendiyaroğlu Ahmed Bey’in akrabalarından olduğu rivayet edilir. Çocukluk yıllarında babasıyla birlikte İznik’e giderek Eşrefoğlu Rûmî’nin sohbetlerine katıldı. Eşrefoğlu’nun, “Bu çocuğu bize veriniz, tâlim ve terbiyesiyle meşgul olalım” demesi üzerine, babasının da rızası ile şeyhin himayesine girdi ve onun tarafından büyütülüp yetiştirildi. Bir müddet sonra şeyhinin kızı Züleyha Hatun’la evlendi. Eşrefoğlu’nun vefatından (874/1469) sonra vasiyeti gereğince dergâha postnişin oldu. Safer 926’da (Şubat 1520) İznik’te vefat etti ve şeyhinin yanına defnedildi. Yerine önce Muslihuddin Efendi, daha sonra da oğlu Pîr Hamdi Efendi geçti.
Abdürrahim Tirsî’nin Yûnus Emre ve Eşrefoğlu Rûmî’nin tesiri altında hece vezniyle ve sade bir dille kaleme aldığı bazı şiirlerine eski mecmualarda rastlanmaktadır. Bursalı Mehmed Tâhir ile S. Nüzhet Ergun bir divanının bulunduğunu kaydediyorlarsa da eser bugüne kadar ele geçmemiştir. S. Nüzhet Ergun Türk Şairleri’nde çeşitli mecmualardan topladığı on bir şiirini yayımlamıştır. Güftesi Abdürrahim Tirsî’ye ait olan ilâhiler, uzun yıllar Kadirî dergâhlarında okunmuştur. Onun tarafından bestelendiği belirtilen bazı ilâhilere çeşitli el yazması güfte mecmualarında rastlanmaktaysa da bunların hiçbirinin notası zamanımıza ulaşmamıştır.
BİBLİYOGRAFYA:
Abdullah Veliyyüddin Burûsevî, Menâkıb-ı Eşrefzâde, İÜ Ktp., TY, nr. 270, vr. 20a-24a; Baldırzâde, Ravza-i Evliyâ, Süleymaniye Ktp., Hacı Mahmud Efendi, nr. 4613, vr. 109a; Mehmed Şükrî, Silsilenâme, Hacı Selim Ağa Ktp., Hüdâyî, nr. 1098, vr. 4a, 6a; a.mlf., Mecmûa-i İlâhiyyât (İsmail E. Erünsal Özel Kütüphanesi), s. 18; Hüseyin Vassâf, Sefîne, I, 69-70; Osmanlı Müellifleri, I, 17; Mehmed Şemseddin, Yâdigâr-ı Şemsî, Bursa 1332, s. 50-51; S. Nüzhet Ergun, Türk Şairleri, İstanbul, 1936-45, I, 243-247; a.mlf., Antoloji, İstanbul 1942, I, 15; Ali İhsan Yurd, “Abdürrahim Tırsî”, TDEA, I, 22.
Nuri Özcan