ABDÜLVÂSİ-i CEBELÎ

عبد الواسع جبلي

Bedîüzzamân Abdülvâsi‘ b. Abdilcâmi‘ Garcistânî el-Cebelî (ö. 555/1160)

İranlı şair.

Selçuklu Sultanı Sencer’in saray şairi olarak tanınır. Afganistan’ın Garcistan bölgesindeki Cebel’de doğdu. Doğum tarihi bilinmemektedir. Bir süre Herat’ta oturduktan sonra Gazne’ye giderek Gazneli Behrâm Şah b. Mes‘ûd’a intisap etti ve orada dört yıl kaldı. Dayızadesi Behrâm Şah’a yardım için Gazne’ye gelen Selçuklu Sultanı Sencer’in ilgisini çekti ve onun hizmetine girdi. Sultan Sencer’in yanı sıra Şehâbeddin ve Ziyâülmülk Galib b. Tiğlib, Mâzenderan Hükümdarı Muhammed, Kutbüddin Muhammed ve Atabekler’den Şücâüddin Ömer’e de methiyeler yazdı. Ölüm tarihi olarak genellikle 555 (1160) yılı kabul edilmektedir.

Enverî, Muizzî, Mes‘ûd-i Sa‘d, Edîb Sâbir ve Senâî gibi büyük kaside ve mesnevi şairleriyle çağdaş olan Abdülvâsi-i Cebelî, XII. yüzyılın ilk yarısında Fars şiirinde meydana gelen üslûp değişmesinde rol oynayan önemli şairlerden biridir. Şiirlerinde önceki devir şairlerine göre Arapça kelime ve tâbirlere daha fazla yer vermiş, edebî sanatları çokça kullanmıştır. Bir saray şairi olarak kasideleri şekil ve muhteva bakımından daha önceki örneklerden pek farklı değildir. Kaynaklarda Arapça şiirleri de olduğu zikredilen şairin iki mülemmaı dışında Arapça şiirine rastlanmamıştır. Başta İran ve Türkiye kütüphaneleri olmak üzere birçok yerde yazma nüshaları bulunan divanı ilk defa 1862’de Lahor’da basılmış, ayrıca Z. Safâ tarafından iki cilt halinde tenkitli neşri yapılmıştır (Tahran 1339-1341 hş.).

BİBLİYOGRAFYA:

Avfî, Lübâbü’l-elbâb (nşr. Saîd Nefîsî), Tahran 1335 hş., s. 320-324; Devletşâh, Tezkiretü’ş-şuarâ (nşr. E. G. Browne), Leiden 1901; Emîn Ahmed-i Râzî, Heft İklîm (nşr. Cevâd Fâzıl), Tahran, ts., II, 118-119; Rızâ Kulî Han Hidâyet, Mecmau’l-fusahâǿ (nşr. Muzâhir Musaffâ), Tahran 1336 hş., I, 508-512; Zebîhullah Safâ, Târîh-i Edebiyyât der Îrân, Tahran 1347 hş., II, 650-651; Bedîuzzamân Furûzanfer, Sühan ü Sühanverân, Tahran 1350 hş., s. 309-313; FME, I, 37-38; Cl. Huart, “Abdülvâsi”, İA, I, 103-104; a.mlf.-H. Massé, “Abdal-Wasi Djabalı”, EI² (İng.), I, 94; Z. Safa, “Abd-al-Vase jaabalı”, EIr., I, 171-172.

Adnan Karaismailoğlu