ABDULLAH-I ŞÜTTÂRÎ

عبد الله شطّاري

(ö. 832/1428-29)

Şüttâriyye tarikatını kurucusu kabul edilen Hindistanlı mutasavvıf.

Hakkındaki bilgiler daha çok Gulâm Server-i Lâhûrî’nin Hazînetü’l-asfiyâ’ına dayanmaktadır. Hemedâniyye tarikatının Ali el-Hemedânî’den, Kadiriyye tarikatını Şeyh Abdülvehhâb’dan aldı. Hazînetü’l-asfiyâ’a göre Şehâbeddin es-Sühreverdî’nin soyundan gelen Abdullah, Tayfûriyye tarikatı şeyhlerinden Muhammed Ârif’e intisap etti. Şeyhi ona Şüttârî (veya Şattâr) lakabını verdi; hırka giydirerek tarikatı yayması için Hindistan’a gönderdi. Abdullah-ı Şüttârî önce Hindistan’ın Bankipûr şehrine, sonra Kanpûr’a gitti ve orada büyük bir üne kavuştu. Bir süre sonra Câlûh’a geldi; Câlûh hükümdarının başşehir Mend’de kendisine tahsis ettiği bir yere yerleşerek tarikatını yaymaya başladı. Nüzhetü’l-havâtır müellifinin Gülzâr-ı Ebrâr’dan naklettiğine göre 832’de (1428-29) Mend’de vefat etti. Değişik şekillerde kaydedilen tarikat silsilelerinin hepsi Bâyezîd-i Bistâmî’ye ulaşır. Abdullah-ı Şüttârî’nin meşrebi, tasavvufta üç genel temayülü ifade eden tarîk-i ebrâr, tarîk-i ahyâr, tarîk-i şüttârdan sonuncusudur. Bu yol aşk, vecd ve cezbeyi esas alır. Kendisine “pîr-i tarîkat”, “sâhib-i tarîkat” denilmekle birlikte Şüttâriyye tarikatı daha önce de mevcuttu. Nitekim bazı kaynaklarda şeyhi Muhammed Ârif’e Şüttârî lakabı verilmektedir. Kendisinden önce genel bir tasavvufî tavır ifade eden Şüttâriyye, Abdullah-ı Şüttârî tarafından özel bir tarikat olarak kurulmuş olmalıdır.

BİBLİYOGRAFYA:

Zebîdî, ‘İkdü’l-cevheri’s-semîn (M. Tancî nüshası fotokopisi), DİA Ktp., nr. 4323, s. 73; Harîrîzâde, Tibyân, I, 184b; Gulâm Server-i Lâhûrî, Hazînetü’l-asfiyâ’, Leknev 1914, II, 185; Ma‘sûm Ali Şah, Tarâyıku’l-hakayık, Tahran 1316-19/1898-1901 Tahran, ts. II, 151-152; Abdülhay el-Hasenî, Nüzhetü’l-havâtır, III, 100-101; Yûnus İbrâhim es-Sâmerrâî, ‘Ulemâ’ü’l-‘Arab fî şibhi’l-karreti’l-Hindiyye, Bağdad 1986, s. 154; T. Yazıcı, “Şattâriye”, İA, XI, 355-356; a.mlf., “Tarîkat”, İA, XII, 15.

Süleyman Uludağ