ABDULLAH ÇELEBİ
XVII. yüzyıl Osmanlı tarihçisi.
1610’da Kefe valiliğine tayin edilen Rıdvan Paşa’nın oğludur. Bu sebepten Rıdvan Paşazâde diye tanınır. Kaynaklarda hayatıyla ilgili fazla bilgi yoktur. Muhtemelen Kırım’da babasının yanında yetişti. Daha sonra İstanbul’a geldi; IV. Murad ve Sultan İbrâhim devirlerinde müteferrika*lık hizmetinde bulundu. Tarihle ilgili eserleri yanında, Abdî mahlasıyla şiirler yazdığı da bilinmektedir.
1639’da Sadrazam Kara Mustafa Paşa adına kaleme aldığı Târîh-i Mısr adlı eserini Sultan İbrâhim’e sundu. Teşaulü’l-ezhâr fî acâibi’l-aktâr adlı Arapça bir kitaba dayanılarak yazılan bu eser, bir dünya tarihi şeklinde tasarlanmış olup dokuz fasıldan meydana gelmiştir. Eserin son faslı, I. Selim’in Tumanbay ile yaptığı savaşlarla ilgilidir. Kaptanıderya Hüseyin Paşa’ya ithaf ettiği Tevârîh-i Deşt-i Kıpçak adlı diğer eseri ise Kırım hanlarının 1047 (1637-38) yılına kadar olan tarihini ihtiva etmektedir. Eser ayrıntılara girmemekle birlikte, mevcut bilgilerin sağlam olması ve bazı konularda müellifin bizzat kendi müşahedelerine dayanması bakımından değerlidir. Bu eserin A. Zajaczkowski tarafından ilmî neşri yapılmıştır.
BİBLİYOGRAFYA:
Abdullah Çelebi, Tevârîh-i Deşt-i Kıpçak (nşr. A. Zajaczkowski), Varszawa 1966, s. 7-20, 27; Osmanlı Müellifleri, III, 103-104; Babinger (Üçok), s. 194-195; Karatay, Topkapı-Türkçe Yazmalar, I, 196-327.
Muzaffer Ürekli