ABDULLAH b. EFTAS
عبد الله بن أفطس
(ö. 437/1045)
Eftasîler Devleti’nin kurucusu (1022-1045).
Berberîler’den Miknâse kabilesine mensuptur. Kurtuba’nın kuzeyindeki Fahsülbellût’ta doğdu. Babasının adı Muhammed b. Mesleme (İbnü’l-Eftas) idi. Kurtuba Emevî halifelerinden II. Hakem’in âzatlısı olup Batalyevs’te bağımsız bir emirlik kuran Sâbûr onu kendine halef seçti. Sâbûr’un 10 Şâban 413’te (8 Kasım 1022) ölümü üzerine el-Mansûr lakabıyla başa geçen Abdullah, Batalyevs’te Eftasîler hânedanını kurdu.
Hükümdarlığının ilk yılları barış içinde geçti. Ancak Abbâdîler’in kurucusu Kadî Muhammed’in Becâ’yı ele geçirerek topraklarını genişletmek istemesi, Abdullah b. Eftas ile aralarının açılmasına sebep oldu. Kadî Muhammed’in oğlu İsmâil ile Karmûne (Carmona) Emîri Muhammed el-Birzâlî’nin birleşik kuvvetleri Abdullah’ın oğlunun kumanda ettiği Eftasî ordusunu mağlûp edince, oğlu Muhammed el-Eftas esir alınarak Karmûne’ye gönderildi. Kazandığı başarıdan sonra Abbâdî Emîri Muhammed ve müttefiki Karmûne emîri Kurtuba topraklarına saldırdı. Neticede Abbâdîler ile Abdullah b. Eftas arasında bir barış yapıldı ve Kadî Muhammed’in izniyle Muhammed el-Eftas serbest bırakıldı (Rebîülevvel 421/Mart 1030).
Abdullah bu yenilginin intikamını dört yıl sonra hileli bir yola başvurarak aldı. Kadî Muhammed’in oğlu İsmâil kumandasındaki bir orduya, Leon Krallığı’na saldırıda bulunmak için topraklarından serbestçe geçiş izni verildiği halde, bir geçitte ansızın Abbâdî askerleri üzerine saldırarak büyük bir kısmını katletti. İsmâil bu katliamdan çok az sayıda askerle kurtulmayı başardı. Kadî Muhamed bundan sonra Abdullah’ın amansız düşmanı oldu. Hükümdarlığının daha sonraki yılları hakkında bilgi bulunmayan Abdullah, 17 Cemâziyelevvel 437’de (30 Kasım 1045) öldü; yerine oğlu Ebû Bekir Muhammed el-Muzaffer geçti.
BİBLİYOGRAFYA:
R. Dozy, Histoire des musulmans d’Espagne (nşr. E. Lévi-Provençal), Leiden 1932, III, 10-11; Anwar G. Chejne, Muslim Spain, Minnesota 1974, s. 63-64; “Abdullah”, İA, I, 29; M. Seligsohn, “Eftasîler”, İA, IV, 193-194; E. Lévi-Provençal, “Aftasids”, EI² (İng.), I, 242.
Erdoğan Merçil