ABDÜLKERÎM b. EBÜ’L-AVCÂ
عبد الكريم بن أبي العوجاء
(ö. 155/772)
Maniheist fikirleri ve İslâm’ı tahrif edici faaliyetleriyle tanınan kişi.
Abbâsîler devrinde Yemen valiliği yapan Ma‘n b. Zâide’nin dayısı olan Abdülkerîm önceleri Basra’da yaşadı. Burada Hasan-ı Basrî’ye talebelik ettiği söylenir. Basra’nın belli başlı Mu‘tezile kelâmcıları arasında yer almışken bozuk fikirleri sebebiyle Kûfe’ye sürüldü. Orada da kâinatın ebedîliği, tenâsüh*ün varlığı gibi İslâm dinine ters düşen fikirler yaymaya, Allah hakkında Ehl-i sünnet inancına aykırı bazı hadisler uydurmaya devam etti. Hatta onun Maniheizm taraftarı olduğu, hilâfet konusunda Şîa’nın görüşünü benimsediği, ramazan ve bayramların tesbitinde, Ca‘fer-i Sâdık’ın hilâle bakmak yerine hesap metodunu kullandığını iddia ederek icat ettiği bir hesap şeklini Şiîler’e benimsettiği rivayet edilmektedir. Kûfe Valisi Muhammed b. Süleyman tarafından hapse atılan Abdülkerîm, üç gün serbest bırakılmasına karşılık valiye yüz bin dirhem rüşvet vermeyi teklif edince ölüme mahkûm edildi. Gerçekten öldürüleceğini anlayınca da İslâm dininde helâli haram, haramı helâl gösteren dört bin hadis uydurduğunu iddia etti. Bu arada bazı taraftarları Halife Mansûr’a başvurarak Abdülkerîm’in serbest bırakılması konusunda kendisini razı
ettilerse de idam hükmü infaz edildiği için onu kurtaramadılar. Abdülkerîm’in öldürülmesine öfkelenen halife, valiyi azletmek istemiş fakat öldürülen kişinin bir zındık* olduğunu anlayınca kararından vazgeçmiştir.
BİBLİYOGRAFYA:
Taberî, Târîħ (nşr. Muhammed Ebü’l-Fazl), Kahire 1960-70 → Beyrut, ts. (Dâru Süveydân), VIII, 47-48; Bağdâdî, el-Fark, (nşr. M. Muhyiddin Abdülhamîd), Kahire, ts. (Mektebetü Dâri’t-türâs), s. 273-274; İbnü’l-Esîr, el-Kâmil (nşr. C. J. Tornberg), Leiden 1851-76 → Beyrut 1399/1979, VI, 7; Zehebî, Mîzânü’l-itidâl (nşr. Ali Muhammed el-Bicâvî), Kahire 1382/1963 → Beyrut, ts. (Dârü’l-Ma‘rife), II, 644; [T.H.], “İbn Ebil ‘Avc┑, İA, V/2, s. 729; G. Vajda, “Ibn Abi’l-Awdja”, EI² (Fr.), III, 704.
M. Yaşar Kandemir