ABBÂSE bint MEHDÎ
عباسة بنت المهدي
(ö. 182/798)
Abbâsî halifelerinden Mehdî’nin kızı, Hâdî ile Hârûnürreşîd’in kız kardeşi.
Güzelliği ve bilgisiyle meşhur olan Abbâse, önce Muhammed b. Süleyman b. Ali, onun ölümünden sonra İbrâhim b. Sâlih b. Ali, onun da ölümü üzerine Muhammed b. Ali b. Dâvûd ile evlendi. Üçüncü kocasının da vefatı üzerine Îsâ b. Ca‘fer kendisiyle evlenmek istediyse de Ebû Nuvâs’ın, halifeye hitaben yazdığı, “Bir haini öldürmek istediğin zaman onu kılıçla öldürme, Abbâse ile evlendir!” anlamındaki şiirini duyunca bundan vazgeçti.
Bazı kaynaklarda yer alan bir rivayete göre ise, Hârûnürreşîd sohbet toplantılarında huzurunda beraberce hazır bulunmalarını sağlamak için kız kardeşi Abbâse ile Ca‘fer b. Yahyâ el-Bermekî’yi nikâhlamış, fakat karı-koca olmalarını kesinlikle yasaklamıştı. Ancak onlar bu emre uymayıp sonunda Abbâse hamile kalınca Hârûnürreşîd Ca‘fer’i derhal idam ettirmiş. Kaynaklarda hikâye tarzında anlatılan bu olay, daha sonra bazı romanlara da konu olmuştur. Aimé Giron ve Albert Tozza’nın birlikte kaleme aldıkları Les nuits de Bağdad (Paris 1904) ile Corci Zeydan’ın Türkçe’ye de çevrilen Abbâse (trc. Hasan Bedreddin, İstanbul 1923) adlı romanları buna örnek gösterilebilir.
Bu rivayetler bir yana, Abbâse’ye babası Mehdî’nin Abadan şehrinin doğusunda bazı toprakları iktâ* olarak verdiği bilinmektedir. Abbâse Rakka’da öldü. Süveykatülabbâse adlı yer onun adıyla anılmaktadır.
BİBLİYOGRAFYA:
İbn Kuteybe, el-MaǾârif (nşr. Servet Ukkâşe), Kahire 1960, s. 380; Belâzürî, Fütûhu’l-büldân (nşr. Selâhaddin el-Müneccid), Kahire 1956-60, II, 453; a.mlf., Ensâbü’l-eşrâf, III (nşr. Abdülazîz ed-Dûrî), Beyrut 1978, s. 278; Taberî, Târîħ (nşr. M. J. de Goeje), Leiden 1879-1901, III, 676-677; Mes‘ûdî, Mürûcü’z-zeheb (nşr. M. Muhyiddin Abdülhamîd), Beyrut 1384-85/1964-65, III, 384-389; Yâkut, MuǾcemü’l-büldân, Beyrut 1957, III, 287-288; İbn Hallikân, Vefeyât (nşr. İhsan Abbas), Beyrut 1378/1978, I, 332-334; İbn Haldûn, el-Ǿİber, Bulak 1284 → Beyrut 1399/1979, I, 12-14; Mehmed Zihni, Meşâhîrü’n-nisâ’, İstanbul 1295, II, 45-46; Kehhâle, AǾlâmü’n-nisâǿ, Dımaşk 1378/1959, III, 228-234; J. Horovitz, “Abbâse”, İA, I, 17; a.mlf., “Abbasa”, EI² (Fr.), I, 14.
Mustafa Fayda