ABBAS b. HASAN el-CERCERÂÎ
عباس بن حسن الجرجرائي
(ö. 296/908)
Abbâsî veziri.
250 (864) yılında doğdu. Doğum yerinin İran’daki Cercerâya kasabası olduğu rivayet edilir. Vezir Kasım b. Ubeydullah’ın hizmetine girdi ve kısa zamanda onun güvenini kazandı. Bu arada Dîvânü’t-tevkı‘in de başına getirildi. 904’te Kasım’ın ölümünden sonra vezir tayin edildi. 906’da, Karmatîler’e karşı kazanılan zafer sebebiyle halife tarafından kendisine hil‘at giydirildi. Son derece gururlu olan Abbas, bu zaferden sonra kimseyi dinlemez hale geldi. Bu arada tırâz ve kumaşlar üzerine adını işletti. Devrin ileri gelenlerinden İbnü’l-Furât, Ali b. Îsâ, Muhammed b. Dâvûd ve İbn Abdûn gibi şahıslar onun yanında ikinci planda kaldılar.
908 Eylülünde Halife Müktefî hastalandı. Yerine kimin halife olacağı meselesi ortaya çıktığında, saray mensuplarının büyük bir kısmı İbnü’l-Mu‘tezz’i halife yapmak istediler. Ancak Abbas, Müktefî’nin ölümünü takip eden günlerde, onun henüz on üç yaşındaki oğlu Ca‘fer’i “el-Muktedir” unvanı ile halife ilân etti. Fakat yeni halife üzerinde de nüfuz sağlamasını hazmedemeyen eski düşmanlarının harekete geçmesi sonucu, 20 Rebîülevvel 296 (17 Aralık 908) tarihinde öldürüldü.
BİBLİYOGRAFYA:
Taberî, Târîħ (nşr. M. J. de Goeje), Leiden 1879-1901, III, 2268, 2274, 2282, 2283; İbnü’l-Esîr, el-Kâmil (nşr. C. J. Tornberg), Leiden 1851-76 → Beyrut 1399/1979, VIII, 8-9, 14; Zehebî, AǾlâmü’n-nübelâǿ, XIV, 51-55; M. Th. Houtsma, “Abbas”, İA, I, 14; D. Sourdel, Le Vizirat ǾAbbaside, Damascus 1959-69, I, 359-376; a.mlf., “al-Djardjaraǿı”, EI² (İng.), II, 461-462.
Hakkı Dursun Yıldız