A‘ŞÂ
أعشى
Yirmi kadar Arap şairinin lakabı.
Aşâ ve aşâvet masdarlarından sıfat olan bu kelime, gerek gece gerekse gündüz gözleri zayıf ve dumanlı gören, tavukkarası hastalığına tutulan kimseler hakkında kullanılmıştır. Bir kısmı Câhiliye döneminde bir kısmı da İslâm’dan sonra yaşamış olan yirmi kadar şair bu sıfatla birlikte kabilelerine nisbet edilerek anılmıştır. En meşhurları, Câhiliye devri şairlerinden A‘şâ Meymûn b. Kays ile A‘şâ Hemdân’dır (ö. 83/702). Öteki A‘şâlar ise şunlardır: A‘şâ Benî Esed veya A‘şâ b. Bücre diye bilinen Câhiliye devri recez şairi Kays b. Bücre b. Kays; yine Câhiliye devri şairlerinden olup hicretten yirmi iki yıl kadar önce ölen A‘şâ Benî Nehşel Esved b. Ya‘fur; mersiye şairlerinden A‘şâ Bâhile diye meşhur olan Ebû Kuhfân Âmir b. Hâris b. Riyâh (I/VII. yy.); muhadramûn*dan olduğu söylenmekle beraber Hz. Peygamber’in huzurunda bir urcûze* okuduğu için ashaptan sayılan A‘şâ Benî Hirmâz veya A‘şâ Mâzin diye meşhur Abdullah b. A‘ver (I/VII. yy.); A‘şâ Benî Temîm diye tanınan A‘şâ b. Nebbâş b. Zürâre (I/VII. yy.); yazdığı methiyelerle Halife Velîd b. Abdülmelik’in takdirini kazanan hıristiyan şair A‘şâ Tağlib (Tağlibî) veya A‘şâ Necvân lakaplarıyla meşhur olan Nu‘mân b. Necvân b. Hâris (veya Rebîa b. Yahyâ) (ö. 92/710-11); A‘şâ Şeybân lakabıyla şöhret bulan, Ebû Rebîa oğullarından olduğu için de A‘şâ Benî (Ebî) Rebîa diye bilinen Kûfeli şair Abdullah b. Hârice (ö. 100/718 veya daha sonra); şair Kümeyt el-Evsat’ın kardeşi ve İslâm devri şairi olup Câhiliye devri şairi A‘şâ b. Bücre gibi A‘şâ Benî Esed diye anılan Hayseme (veya Talha) b. Ma‘rûf (II/VIII. yy.); A‘şâ Ukl lakabı ile anılan Kehmes b. Ka‘neb (II/VIII. yy.); A‘şâ Benî Davr (Davre) ve A‘şâ Benî Hizzân lakaplarıyla şöhret bulan Emevîler devri şairi Abdullah b. Sinân (Dıbâb) (II/VIII. yy.); A‘şâ Süleym diye tanınan ve Beşşâr b. Bürd ile karşılıklı hicivleri bulunan Ebû Amr Süleyman (II/VIII. yy.). Bunlardan başka yaşadıkları zaman tam olarak bilinmeyen A‘şâ Benî Avf Yezîd b. Hâlid (Huleyd), recez şairi A‘şâ Benî Mâlik b. Sa‘d, A‘şâ Benî Cillân Seleme b. Hâris, A‘şâ Benî Tarûd (Tırved) İyâs b. Âmir, A‘şâ Benî Ukayl Muâz b. Kuleyb. İngiliz müsteşriki R. Geyer, yirmi iki A‘şâ’nın tesbit edebildiği şiirlerini bir araya getirerek The Dīwān of al-AǾshā adıyla yayımlamıştır (London 1928).
BİBLİYOGRAFYA:
Kāmus Tercümesi, “aǾşâ” md.; Âmidî, el-Müǿtelif ve’l-muhtelif (nşr. F. Krenkow), Kahire 1354 → Beyrut 1402/1982, s. 12-20; İbn Hacer, el-İsâbe, I, 54-55; II, 276; Süyûtî, el-Müzhir (nşr. M. Ahmed Câdelmevlâ v.dğr.), Kahire, ts. (Dâru İhyâi’l-kütübi’l-ǾArabiyye), II, 456-457; el-Kāmûsü’l-İslâmî, I, 133; Sezgin, GAS, II, 186-187, 198, 213, 272, 330, 335-336, 345-346, 366, 383, 385-386, 463; Abdülvehhâb es-Sâbûnî, ŞuǾarâǿ ve devâvîn, Beyrut 1978, s. 47-50; “A‘şâ”, İTA, I, 585; “al-AǾshā”, EI² (Fr.), I, 710.
Hulûsi Kılıç